U ime Allaha, Milostivog, Samilosnog

Rekao je Uzvišeni Allah u Kur'anu, u  prijevodu značenja:

 „Džine i ljude sam stvorio samo zato da Mi ibadet čine.“

أَخْبَرَنَا أَبُو زَكَرِيَّا بْنُ أَبِى إِسْحَاقَ الْمُزَكِّى حَدَّثَنَا أَبُو الْعَبَّاسِ : مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ أَخْبَرَنَا الرَّبِيعُ بْنُ سُلَيْمَانُ الْمَرَادِىُّ أَخْبَرَنَا الشَّافِعِىُّ أَخْبَرَنَا عَبْدُ الْوَهَّابِ الثَّقَفِىُّ عَنْ أَيُّوبَ عَنْ أَبِى قِلاَبَةَ حَدَّثَنَا أَبُو سُلَيْمَانَ : مَالِكُ بْنُ الْحُوَيْرِثِ رَضِىَ الله عَنْهُ قَالَ قَالَ لَنَا رَسُولُ الله -صلى الله عليه وسلم- :«صَلُّوا كَمَا رَأَيْتُمُونِى أُصَلِّى».

„Klanjajte kao što vidite mene da klanjam.“[1]

مقدمة المعتني بالكتاب

U V O D

Hvala Allahu koji je propisao i obaveznim učinio namaz Njegovim robovima, te im naredio da ga čuvaju i na najljepši način obavljaju, također je uz njega vezao  uspjeh u skrušenom obavljanju, te ga učinio granicom između IMANA i KUFRA kao i ono što sprečava od razvrata i grijeha. Neka je salavat i selam, na našeg Poslanika Muhammeda, sallallahu alejhi ve sellem, kome je se Allah Uzvišeni obratio riječima:

 „A tebi objavljujemo Kur'an da bi objasnio ljudima ono što im se objavljuje, i da bi oni razmislili.“

Pa je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, ispunio svoju obavezu istinskom odgovornošću, te je tako namaz najvažnija stvar koju je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, objasnio riječima i djelom. Od tih primjera jeste da je jedne prilike klanjao na Minberu (stajao, ruku' činio) a potom rekao:

„Ovo sam učinio da biste upotpunili svoje namaze i naučili (kakvoću) moga namaza.“[2]

Dok je nama u obavezu ostavio povođenje za njim, sallallahu alejhi ve sellem, pa je rekao:

أَخْبَرَنَا أَبُو زَكَرِيَّا بْنُ أَبِى إِسْحَاقَ الْمُزَكِّى حَدَّثَنَا أَبُو الْعَبَّاسِ : مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ أَخْبَرَنَا الرَّبِيعُ بْنُ سُلَيْمَانُ الْمَرَادِىُّ أَخْبَرَنَا الشَّافِعِىُّ أَخْبَرَنَا عَبْدُ الْوَهَّابِ الثَّقَفِىُّ عَنْ أَيُّوبَ عَنْ أَبِى قِلاَبَةَ حَدَّثَنَا أَبُو سُلَيْمَانَ : مَالِكُ بْنُ الْحُوَيْرِثِ رَضِىَ الله عَنْهُ قَالَ قَالَ لَنَا رَسُولُ الله -صلى الله عليه وسلم- :«صَلُّوا كَمَا رَأَيْتُمُونِى أُصَلِّى».

„Klanjajte kao što vidite mene da klanjam.“[3]

I obradovao je svakog onoga ko ga bude klanjao kao što je On, sallallahu alejhi ve sellem, to činio da ima ugovor (obećanje) sa Allahom Uzvišenim, te  da će ga kao nagradu za to uvesti u Džennet, pa kaže:

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ حَرْبٍ الْوَاسِطِيُّ حَدَّثَنَا يَزِيدُ يَعْنِي ابْنَ هَارُونَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُطَرِّفٍ عَنْ زَيْدِ بْنِ أَسْلَمَ عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ عَبْدِ الله بْنِ الصُّنَابِحِيِّ قَالَ زَعَمَ أَبُو مُحَمَّدٍ أَنَّ الْوِتْرَ وَاجِبٌ فَقَالَ عُبَادَةُ بْنُ الصَّامِتِ كَذَبَ أَبُو مُحَمَّدٍ أَشْهَدُ أَنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: خَمْسُ صَلَوَاتٍ افْتَرَضَهُنَّ الله تَعَالَى مَنْ أَحْسَنَ وُضُوءَهُنَّ وَصَلَّاهُنَّ لِوَقْتِهِنَّ وَأَتَمَّ رُكُوعَهُنَّ وَخُشُوعَهُنَّ كَانَ لَهُ عَلَى الله عَهْدٌ أَنْ يَغْفِرَ لَهُ وَمَنْ لَمْ يَفْعَلْ فَلَيْسَ لَهُ عَلَى الله عَهْدٌ إِنْ شَاءَ غَفَرَ لَهُ وَإِنْ شَاءَ عَذَّبَهُ.

„Pet je dnevni namaza koje je Allah Uzvišeni propisao, ko bude na najljepši način uzeo abdest te ih klanjao u njihovom vremenu, upotpunjući ruku'u i sedžde a pri tome bude skrušen – on ima kod Allaha ugovor da mu oprosti, a ko to ne bude činio - ta on nema kod Allaha ugovor, ako Allah želi kaznit će ga, ili pak ako želi oprostit će mu!“[4]

A također, neka je salavat i selam na sve njegove drugove koji su prenijeli do nas svaku riječ i djelo Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, ne ostavivši ništa od ove vjere! Svrha i cilj boravka insana na dunjaluku je praktično iskazivanje pokornosti Allahu, dželle v'ala, i to kroz razne oblike ibadeta.

Rekao je Uzvišeni Allah u Kur'anu, u  prijevodu značenja:

 „Džine i ljude sam stvorio samo zato da Mi ibadet čine.“

Ibadet je zajedničko ime za sve ono što voli Uzvišeni Allaha, i čime je zadovoljan od tajnih i javnih djela, kao i riječi. Može biti tajan u srcu, kao što je ljubav, strah, poniznost Allahu i sl. i javan jezikom kao što je zikr, dova, učenje Kur´ana, upućivanje na dobro i odvraćanje od zla i dr. Može biti vanjskim organima kao što je namaz, post, zekat, hadždž, džihad, klanje žrtve u ime Allaha, dželleša´nuhu, i dr. Namaz zauzima centralno mjesto u tom ibadetu, zgrada vjere ne može stajati bez namaskog stuba.

Prenosi se od Abdullaha Ibn Omera, radijallahu anhu da je rekao:

حَدَّثَنَا عُبَيْدُ الله بْنُ مُعَاذٍ حَدَّثَنَا أَبِى حَدَّثَنَا عَاصِمٌ - وَهُوَ ابْنُ مُحَمَّدِ بْنِ زَيْدِ بْنِ عَبْدِ الله بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ قَالَ عَبْدُ الله قَالَ رَسُولُ الله -صلى الله عليه وسلم «بُنِىَ الإِسْلاَمُ عَلَى خَمْسٍ شَهَادَةِ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله وَأَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ وَإِقَامِ الصَّلاَةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ وَحَجِّ الْبَيْتِ وَصَوْمِ رَمَضَانَ».

"Čuo sam Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, kako kaže: „Islam je izgrađen na pet stvari: Svjedočenju da nema Boga osim Allaha, i da je Muhammed Njegov rob i poslanik, obavljanju namaza, davanju zekata, hodočašću kabe i postu mjeseca ramazana."[5]

وَحَدَّثَنَا سَهْلُ بْنُ عُثْمَانَ الْعَسْكَرِىُّ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ زَكَرِيَّاءَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ طَارِقٍ قَالَ حَدَّثَنِى سَعْدُ بْنُ عُبَيْدَةَ السُّلَمِىُّ عَنِ ابْنِ عُمَرَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ «بُنِىَ الإِسْلاَمُ عَلَى خَمْسٍ عَلَى أَنْ يُعْبَدَ الله وَيُكْفَرَ بِمَا دُونَهُ وَإِقَامِ الصَّلاَةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ وَحَجِّ الْبَيْتِ وَصَوْمِ رَمَضَانَ».

A u drugoj predaji od Ibn Omera, radijjallahu anhu, stoji:

“Islam je izgrađen na pet stvari: Da se samo Allah obožava te da se zaniječe sve mimo Njega, obavljanju namaza, davanju zekata, hodočašću kabe i postu mjeseca ramazana."

Allahov Poslanik Muhammed, sallallahu alejhi ve sellem, je također rekao:

"Kruna svih stvari je islam, a njegov stub je namaz.“[6]

Islam se temelji na pet temelja, ruknova. Ostali ruknovi, osim namaza, ne moraju uvijek i u svakoj prilici biti prisutni u praksi svakog muslimana. Naime, ima muslimana koji su siromašni i nisu dužni ići na hadždž, dijeliti zekat...,ima ih bolesnih, iznemoglih, putnika i sl. pa, ne moraju u tim (ne) prilikama postiti itd.  Dakle, ti ruknovi islama ne moraju biti uvijek u njihovoj praksi nego kad se ispune uvjeti za izvršavanje. Svi muslimani nisu u mogućnosti da ih obavljaju i imaju šerijatsko opravdanje za to.

Od Božjeg Poslanika Muhammed, sallallahu alejhi ve sellem, također se prenosi da je rekao:

"Šta mislite da je ispred kuće nekog od vas rijeka, pa da se u njoj kupa svaki dan pet puta, da li bi ostalo od nečistoće išta na njemu?" Kažu: Ne, ptom je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem dodao: "To je primjer pet namaza, a Allah njima briše grijehe.“[7]

Namaz je posebna vrsta ibadeta koja počinje tekborim a završava selamom. Namaz je stub vjere i prvi ibadet kojim je Allah obavezao svoje robove. U početku je bilo propisano po dva rekata, da bi tokom Miradža (uzdignuća Allahova poslanika Muhammeda, alejhi selam iznad sedam nebesa) Uzvišeni Allah, u direktnom obraćanju svom Poslaniku, sallallahu alejhi ve sellem, propisao pet namaza.

Enes, radijallahu anhu (Allah bio zadovoljan njime) prenosi:

"U noći Miradža, Muhammedu, sallallahu alejhi ve sellem, je propisano pedeset (dnevnih) namaza. Zatim je to smanjeno do granice od pet dnevnih namaza. Onda je oglašeno (od strane Allaha Svevišnjeg): Muhammede, ja ne poričem ono što kažem! Imat ćeš nagradu za ovih pet kao za pedeset."[8]

Svi muslimani su saglasni da onaj ko ostavlja namaz, zanijekavši njegovu obaveznost, postaje nevjernik. Međutim, ko priznaje njegovu obaveznost, ali ga izostavlja zbog zauzetosti ili lijenosti, prema mišljenju većine učenjaka, ne prestaje biti vjernik, ali postaje veliki grješnik i dužan je da se pokaje.

Neki ashabi, radijjallahu anhum, kao i neki potonji učenjaci smatra li su da prestaje biti musliman onaj ko namjerno izostavi namaz ukoliko prođe cjelokupno namasko vrijeme (uđe u drugi namaski vakat).

Uzvišeni Allah o ovakvima kaže:

"A njih (prave vjernike) zamijeniše zli potomci, koji namaz ostaviše, i za požudama pođoše, oni će sigurno ružnu završnicu imati."

Uzvišeni, također kaže:

"Šta vas je u Sekar dovelo?" "Nismo" - reći će - "bili od onih koji su molitvu obavljali.“

Onaj ko ostavi namaz i kao takav dođe pred Allaha, dželleša´nuhu, biće u društvu Faraona, Hamana, i Ubejja Ibn Halefa[9], a oni su najgora stvorenja koja je Allah, dželleša'nuhu stvorio.

Upozoravajući na opasnost ostavljanja namaza, Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, je rekao:

„Ono što razdvaja roba od širka i kufra jeste ostavljanje namaza."[10]

Allahov Poslanik Muhammed, sallallahu alejhi ve sellem, također je rekao:

"Ugovor između nas i njih je namaz, pa ko ga ostavi nevjernik je!"[11]

Ebu Hurejre, radijallahu anhu, kaže da ashabi Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, nisu smatrali nijedno djelo koje se ostavi kufrom (nevjerstvom), osim namaza.[12]

Prenosi se da je Omer, radijallahu anhu, na samrtnim mukama, nakon što je izboden nožem, pozvan da klanja Sabah-namaz, pa je rekao:

"Da, nema udjela (časti) u islamu onaj ko napusti namaz"

Pa je on radijjallahu anhu, klanjao u takvom stanju dok je krvario.

Također, prvo za što će čovjek polagati račun na Sudnjem danu je namaz, ako prođe taj ispit uspio je, a ako mu namaz ne bude ispravan, upropašten je! Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, kaže:

"Prvo za što će rob polagati račun na Sudnjem danu je namaz, pa ako bude valjan biće valjana i ostala djela, a ako ne bude valjan neće biti valjana niti ostala djela."

Isto tako Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, kaže:

"Prvo za što će od djela svaki Allahov rob na Sudnjem danu račun polagati jeste njegov namaz. Ukoliko mu bude dobar, on se spasio i uspio, a ukoliko mu on bude loš, on je izgubio i propao."[13]

Međutim, ukoliko mu neki farz bude manjkav, Uzvišeni Gospodar ce reći:

„Vidite ima li moj rob kakvih dobrovoljnih namaza pa će se njima nadomjestiti manjkavost kod obavezni (farza)?" Potom će se na isti način postupiti i sa ostalim njegovim djelima."[14]

Stoga je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, na smrtnim mukama savjetova svoje ashabe, rekavši: "Namaz, namaz", tj. čuvajte dobro svoje namaze, ta što je muslimanu preostalo od vjere ako ostavi namaz?!

Namaz je posljednje što će ostati od ove vjere, rekao je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem:

"Kidat će se halke islama, jedna po jedna, pa kada se god koja prekine ljudi će se hvatati za slijedeću, prvo sto će se izgubiti je hilafet, a zadnje sto će ostati od vjere je namaz."[15]

U predajama koje govore o noći Isra´a i propisivanju namaza, spominje se da je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, vraćajući se te noći kroz nebeske sfere, vidio način ahiretskog kažnjavanja onih koji su ostavljali namaz.

Ebu Hurejre, radijallahu anhu, prenosi da je Allahov Poslanik Muhammed, alejhisselam, rekao:

"...da je (u noći Isra´a) došao do jedne skupine ljudi, njihove glave se raybijaju kamenom ogromne veličine, pa kad god se razbiju budu povraćene u prvobitno stanje. Ta kazna se konstantno ponavlja. Poslanik, a.s. je upitao: ´Džibrile, ko su ovi´? Odgovorio je: „To su oni kojima je bilo teško saginjati glavu i klanjati namaz...“[16]

Namaz, kojim nas je Uzvišeni zadužio sastoji se od pet namaza, u toku dana i noći, u tačno određenom vremenu.

Uzvišeni Allah kaže:

"Vjernicima je propisano da u određeno vrijeme namaz obavljaju."

Sabah, Podne i Ikindija - namazi su na početku, u sredini i pri kraju dana, dok su Akšam i Jacija u prvim časovima noći.

Kaže Uzvišeni:

"I obavljaj namaz početkom i krajem dana i u prvim časovima noći."

Uzvišeni Allah, također kaže:

"Pomozite sebi strpljenjem i namazom, a to je, zaista teško, osim poslušnim, koji su uvjereni da će pred Gospodara svoga stati i da će se Njemu vratiti."

"Redovno namaz obavljajte, naročito onaj srednji, i pred Allahom ponizno stojte."

Ikindija je prema mišljenju većine Mufesira[17] srednji namaz koji se spominje u Kur´anu.  Upitao je neki čovjek Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem:

"Koja je islamska naredba Allahu najdraža?" Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, mu odgovori:

"Namaz u njegovu vremenu. Ko napusti namaz taj nema ni vjere. Namaz je glavni stub vjere."

أهمية الصلاة

VAŽNOST NAMAZA

Govor o važnosti namaza i njegovim prednostima je jako dug, o ovome ćemo naći mnogo govora u Allahovoj knjizi Kur'anu, sunnetu Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, mnogo više nego što mogu ja ovom prilikom da spomenem. Također, govor o propisima namaza, njegovim vadžibima, sunnetima, adabima i uopćeno o svemu onome što je došlo od Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, je more bez dna!

عدد أركان وواجبات وسنن الصلاة

BROJ RUKNOVA, VADŽIBA I SUNNETA NAMAZA

Spomenuli su islamski učenjaci da je od Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, došlo više od šest stotina sunneta i stvari koje su propisane (utemljenje u namazu), ovo je prenio i spomenuo Ibn Hibban, rahimheullahu, u svome sahihu (vjerodostojnoj zbirci hadisa), pa je rekao:

„U četiri rekata koja klanja insan ima šest stotina sunneta Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, koje smo mi po poglavljima pobrojali i predočili u djelu SVOJSTVO NAMAZA, pa nema potrebe da se ponova ti sunnet spominju u ovoj knjizi, dakle u sahihu Ibn Hibbana rahimehullahu...“[18]

Ibn Hibban je od veliki učenjaka, hafiza i poznavalaca hadisa, i od onih koji su mnogo prenosili i uzimali hadise od šejhova, stoga nema nikakve zapreke da kod takvoga kapaciteta bude ovoliki broj sunneta koji se prenose od Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem.

Njegovo rječi: „šest stotina sunneta“, vjerovatno misli na sve ono što je preneseno od Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, putem predaja koje su sahih (vjerodostojne) i predaja koje su daif (slabe), a također vjerovatno je želio da kaže ovim rječima i ono što se ponavlja na svakom rekatu.

Od stvari koje su opće poznate, jeste i to da ono što se prenosi od Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, da je činio ponekada na nekim rekatima ne znači da je to činio i na drugom mjestu na tom rekatu osim onoga što dođe mnoštvom predaja i ima potporu u drugim hadisima i samoj praksi Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem.

Pa ukoliko ovo bude cilj rječi Ibn Hibbana, to je ono što je bez sumnje opravdano, a ako bude nešto mimo ovoga onda u njegovim rječima ima „propust“. Spomenuo je Ibn Kajjim, rahimehullahu, u djelu: „Medaridžu Salikin“[19]:

„Ne prelazi namaz Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, broj sunneta i onoga što je između vadžiba i mustehaba više od stotinu ili blizu toga.“

Spomenuo je Abdu-l-Hajj El-Ketani, u svome djelu „Fehresu Feharis“[20] u biografiji Abdurrahmana El-Ajdrusa El-Misrija, od njegova učenika Muhammeda Hajta Es-Sendija i šejha Ez-Zebidijja i Uteje El-Edžherija Eš-Šafija: da je on ušao u Egipat (Misr) kod učenjaka Azhara dok su oni birali čovjeka koji zaslužuje da ih predvodi u namazu, pa su njega upitali o tome, pa je rekao:

„Nije dostojan toga niko osim onoga ko tokom jednog namaza uradi pet stotina sunneta.“

Na što su mu se čudili, i tražili od njega da im spomene te sunnete, pa ih je spomenuo. Rekao je Abdu-l-Hajj El-Ketani:

„I od kada sam čuo te riječi a ja sam ih smatrao nestvarnim i čudnim sve dok nisam naišao na stav Ibn Hibbana, te sam nakon toga počeo da praktikujem praksu Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, u namazu sa svim pokretima te sam našao taj spomenuti broj ili čak nešto i više, i svako onaj ko bude ostavio žurbu tokom obavljanja namaza biva od onih koji su pogodili, okoristili se i druge okoristili.“

Kada bismo htjeli da pobrojimo te sve sunnete, propise namaza naš bi se govor i seminar odužio jako puno, mnogo je hadisa koji govore o ovoj temi a koje su islamski učenjaci skupili i nama predočili. O ovom poglavlju pisali su mnogi učenjaci od njih su: imam Ahmed, rahimehullahu u djelu: „Es-Salat“ također i Ebu Nuajm El-Fadl Ibn Dekin, u djelu „Es-Salat“ kao i Muhammed Ibn Nasr u djelu „Ta'zim kadr Es-Salat“ i drugi dok su neki od potonjih učenjaka o ovoj temi skupili i tomove materijala.

Ono što je došlo od Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, po pitanju ove teme je nešto oko hiljadu hadisa, između sahih i daif predaja i predaja oko koji su se islamski učenjaci razišli, odnosno imaju neki nedostatak. Da spomenemo sav govor ulme o njima kao i njihovo razilaženje nije moguće no, mi ćemo da pričamo o onome što je poznato  (utemeljeno) a toga su potrebni mnogi ljudi u svojim pitanjima a možda su ove stvari nepoznate i za učenike, tragače šerijatskoga znanja (Talibu-l-Ilm) od stvari koje su neki učenjaci uzeli kao osnovu a tome je suprotan dokaz (praksa) Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, i praksa ashaba, radijjallahu anhu. Također nijjet mi je da kod svakog pitanja (mes'ele) kratko pojasnim dokaze za tu mes'elu oslanjajući se na Allahov Uzvišeni govor, govor Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, ili pak govor nekoga od ashaba radijjallahu anhum, tabina i na kraju imama ovoga ummeta.

Osonova u svemu ovome jeste govor Allaha dželleša'nuhu, potom govor Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, dok sve mimo toga je u potrebi da se njemu dođe sa dokazom a nikako da ono bude dokaz nečemu – Allaha ljudi obožaju preko njegova govora, i govora Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem.

Nakon spomenute prakse gledamo na postupke ashaba, radijjallahu anhum i na njihov konsenzus (Idžma') shodno ovome rekao je imam Ahmed:

„Idžma' (konsenzus) je idžma' ashaba, a oni poslje njih su samo sljedbenici (samo slijede njih).“[21]

Slično ovome rekao je i Davud Ibn Alij[22], pa ukoliko se utvrdi idžma' ashaba po određenom pitanju – onda nema više mjesta nakon toga da iko kaže bilo šta, pa makar taj bio od najbolji generacija tabina i islamski učenjaka. Stoga neophodno je da onaj koji uči uzme i zadovolji se govorom (stavovom) ashaba, radijjallahu anhum, kada su u pitanju stvari vezane za ibadete, jer su oni najbliži da dokuče značenje onoga šta je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, time ciljao (želio), a oni su također najbliži bili spuštanju objave, te su bili najučeni po pitanju stvarnosti, kao i razloga pojave određenog hadisa – pa kada se oni raziđu onda tu zaista ima širine!

Rekao je imama Ahmed, rahimehullahu, obraćajući se onome ko je napisao knjigu „Ihtilaf“ (Razilaženje) a on je Ishak Ibn Behul El-Enbari: „Nazovi to djelo „Knjiga širine“[23] a slično ovome su i riječi Omer Ibn Abdulaziza:

„Mrsko bi mi bilo, da se nisu ashabi, radijjallahu anhum razilazili (po pitanjima nekim), jer da su svi bili istoga stava onda bi ljudi nakon njih bili u tjesnacu (teškoći) i oni su vođe (imami) koji su nama uzor i dokaz. Ljudi se za njima povode, pa svako onaj ko bude uzeo za neki stav (govor) jednog od njih – ta tu ima širine!“[24]

Rekao je Kadi Ismail, Allah njime bio zadovoljan:

„Širina u razilasku ashaba Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, je ustvari širina u idžtihadu misli, no nije širina u tome da neko uzme za neki stav jednoga od njih, a to što je uzeo nije ustvari istina pa ovo nije ispravan idžtihad. Ihtilaf (razilazak) između ashaba upućuje na to da su oni radili (postupali) shodno idžtihadu pa je kao rezultat toga bio razilazak po određenim pitanjima.“

Dodavši na ovo rekoa je Ibn Adbul Berr, rahimehullahu:

„Govor Ismaila je jako lijep.“[25]

Namaz je drugi rukn od ruknova Islama, on je stub vjere, njega je Allah Uzvišeni propisano i farzom učinio kada je Allahov poslanik, sallallahu alejhi ve sellem bio na Isra' i Miradžu.

وقت فرض الصلاة

VRIJEME PROPISIVANJA NAMAZA

Razišla se islamska ulema, počevši od historičara i drugi učenjaka oko godine El-Isra' (putovanja u Nebske sfere) Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellema, a ono oko čega su složni, jeste da je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, klanjao namaz u Mekki, dok nama nije poznata kakvoća toga namaza (nije preneseno ništa od vanjštine toga namaza). No, ono što mi znamo i što je zabilježeno od Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, jeste da je on obavljao namaz koji se sastojao od jednog ruku'a i dvije sedžde, a također ima predaja da je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, klanjao dva rekata i sve druge predaje koje se bilježe u knjigama sunneta.

معنى وتعريف الصلاة

ZNAČENJE I DEFINICIJA RIJEČI ES-SALAT

Riječ Es-Salat u Allahovom govoru, govoru Njegova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellema, a također i u arapskom jeziku ima tri značenja:

1. Es-Salat odnosno njeno značenje je poznato u šerijatu, a na ovo upućuju riječi Allaha Uzvišenog:

 „Zato se Gospodaru svome moli (klanjaj) i kurban kolji.“

2. Et-Terhim odnosno milost (pomilovanje) od Allaha za Njegove robove, kao što je u riječima Allaha dželleša'nuhu:

 „Njih čeka oprost od Gospodara njihova i milost.“

Kao i u riječima Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem:

„Gospodaru moj smiluj se porodici Ebi Evfa (Salli ala Ebi Evfa)...“

3. Ed-Dua' odnosno dova a potvrda ovome jesu i riječi Allaha Uzvišenog:

 „I pomoli se za njih, molitva tvoja će ih sigurno smiriti.“

Dakle misli se na dovu, a također na ovo upućuju i riječi komentatora govora Allaha Uzvišenog:

 “Ne izgovaraj na sav glas Kur'an kad molitvu obavljaš, a i ne prigušuj ga; traži sredinu između toga."

Spomenute riječi odnose se na  NAMAZ.

Riječ Es-Salat u jeziku ima značenje Ed-Dua', a nazvano je ono s čime se mi približavamo Allahu Es-Salat jer mi tokom svoga namaza dovimo Allahu, a arapi imaju običaj da nešto nazivaju nekim imenom kada se to veže za tu stvar ili pak bude sebebom (povodom) te stvari pa tako SALATU ALA EL-MEJJIT (Dženaza) je nazvana tim imenom zato što čovjek tokom dženaze dovi za umrloga.

Dakle, kao što smo kazali riječ Es-Salat ima puno značenja u jeziku no, kada se kaže riječ Es-Salat u šerijatu onda se misli na NAMAZ koji počinje TEKBIROM (izgovorom Allahu Ekber) a završava se TESLIMOM (predajom selama) na poznati način. Iz spomenutog razloga islamski učenjaci Fakihi (El-Fukaha) definišući NAMAZ kažu da je to: Ibadet koji ima određene pokrete i govor (riječi) koji počinje TEKBIROM a završava TESLIMOM. A prenosi se od Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem da je rekao:

وقد أنبأ أبو نصر عمر بن عبد العزيز بن قتادة أنبأ أبو عمرو ثنا أبو العباس بن أبي الدميك ثنا عبد الله العيشي ثنا حسان بن إبراهيم عن أبي سفيان عن أبي نضرة عن أبي سعيد قال قال رسول الله صلى الله عليه و سلم: مفتاح الصلاة الوضوء والتكبير تحريمها والتسليم تحليلها.

„Ključ namaza je ABDEST, njegov početak (Et-Tahrim) je TEKBIR, a završetak (Et-Tahlil) predaja selama (TESLIM).“[26]

Pod rječju Et-Tahrim označava se početak odnosno čini zabranjenim (haram) sve ono što je bilo dozvoljeno prije ovoga tekbira (prije stupanja u namaz), a završetak odnosno Et-Teslim tj. predaja selama ustvari dozvoljava (Et-Tahlil) sve ono što je bilo zabranjeno početnim tekbirom.

حكم تارك الصلاة

PROPIS OSTAVLJAČA NAMAZA

Namaza je granica ili razdvajač između MU'MINA i KAFIRA, te je iz istoga razloga Allah dželleša'nuhu obećao i zaprijetio ostavljaču namaza da ga čeka vatra, pa čak do te mjere da je Allah također zaprijetio onome koji je nemaran ili pak odgađa namaz da ga čeka BOLNA KAZNA. Za sve rečeno došlo je u sunnetu Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, mnogo predaja koje upućuju da onaj koji ostavi namaz on time izlazi iz vjere, a hadis koji upućuje na ovo bilježi imam Muslim, rahimehullahu:

حَدَّثَنَا سُرَيْجٌ حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِي الزِّنَادِ عَنْ مُوسَى بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِي الزُّبَيْرِ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ الله قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: بَيْنَ الرَّجُلِ وَبَيْنَ الشِّرْكِ أَوْ الْكُفْرِ تَرْكُ الصَّلَاةِ.

„Između čovjeka i širka ili kufra je ostavljanje NAMAZA.“

A također kod Tirmizije se bilježi hadis u drugom kontekstu gdje kaže Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem:

„Između Kufra i Imana je ostavljanje NAMAZA.“

A kod Ebi Ja'le se prenose riječi da je rekao Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem:

„Nije ništa između roba i između napuštanja Imana osim ostavljanje NAMAZA.“

Došla je predaja od Mudžahida Ibn Džibra  da je on upitao Džabira:

"Šta je to što ste smatrali granicom ili razdvajačem između Kufra i Imana u vremenu Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem? Pa je rekao: NAMAZ!"

I bilježi AbduRezak od Ma'mera  od Zuhrija od Ubjedullaha Ibn Abdullaha od Ibn Abbasa da je rekao:

„Kada je uboden Omer, radijjallahu anhu, ja i jedna osoba od Ensarija smo mu pomogli sve dok ga nismo uveli u kuću  i nije došao sebi sve dok nije osvanulo. Pa je rekao neki čovjek vi ga nećete osvijestiti ni sa čim osim sa NAMAZOM, pa smo rekli: O vođo pravovjernih namaz, namaz...Te je on otvorio oči i rekao: Da li su ljudi klanjali? Pa smo rekli: Da! Zatim je rekao: Doista nema časti u Islamu onaj ko ostavi NAMAZ, pa je klanjao a njegove rane su krvarile!"

A dovoljno je kao pretnja da se spomene, da će svako onaj ko bude ostavio namaz biti proživljen sa: Faraonom, Hamanom, Karunom i Ubeje Ibn Halefom, kao što prenose imama Ahmed, Ibn Hiban, Taberani i drugi u hadisu Abdullah Ibn Amra, da je rekao Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem:

حدثنا أحمد بن محمد بن أبي موسى الأنطاكي ثنا أيوب بن محمد الوزان ثنا الوليد بن الوليد ثنا بن ثوبان عن سعيد بن أبي أيوب عن كعب بن علقمة عن عيسى بن هلال عن عبد الله بن عمرو بن العاص : أن النبي صلى الله عليه و سلم ذكر الصلوات الخمس فقال من حافظ عليهن كن له نورا وبرهانا ونجاة يوم القيامة ومن لم يحافظ عليهن لم يكن له نورا ولا برهانا ولا نجاة يوم القيامة وكان مع قرون وفرعون وهامان وأبي بن خلف.

„Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem spomenuo je pet dnevni namaza pa je rekao: Ko bude čuvao ove namaze oni će njemu biti svjetlo, dokaz i spas na Sudnjem danu; a ko ih ne bude čuvao neće biti njemu svjetlo, dokaz niti spas na Sudnjem danu i biće sa Faraonom, Hamanom, Karunom i Ubeje Ibn Halefom.“[27]

I ovo je od najjasni dokaza koji upućuju na KUFR onoga koji ostavi NAMAZ, jer prestanka svijetla i uskraćenost dokaza i spasa kao i boravak (prebivalište) sa Faraonom, Hamanom, Karunom i Ubeje Ibn Halefom na Sudnjem danu najprecizni i najdirektni dokaz koji upućuje na KUFR a također ko bude proživljen sa ovim spomenutim za njega nema nikakve nade niti uspjeha. Iz svega rečenog ashabi, radijjallahu anhum i tabini su složni oko onoga ko ostavi namaz, sve jedno da li to bilo NEGIRANJA OBAVEZNOSTI namaza ili je on ostavljač namaza koji ga ostavlja iz LIJENOSTI ili NEMARA – DA JE KJAFIR i time je izašao iz kruga ISLAMA. Ovo rečeno je stvar oko čega su se oni složili, a razilaženje po ovom pitanju je ustvari nastalo nakon njih. 

Ostavljanje bilo čega što je od uslova namaza (abdest ili kupanje od džunpluka) je ustvari kao i samo ostavljanje namaza, a nijekanje nečega od namaza (uslova za namaza ili dijelova namaza) je ustvari kao i  nijekanje obaveznosti namaza, jer je NAMAZ ustvari IMAN kao što je došlo u riječima Allaha Uzvišenog:

"Allah neće dopustiti da propadnu molitve vaše.”

Riječ molitve odnosni se i ima značenje NAMAZE, a ovome kao potvrda su i riječi u hadisu od Malika Ibn Ešaria, radijjallahu anhu:

حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ مَنْصُورٍ حَدَّثَنَا حَبَّانُ بْنُ هِلاَلٍ حَدَّثَنَا أَبَانٌ حَدَّثَنَا يَحْيَى أَنَّ زَيْدًا حَدَّثَهُ أَنَّ أَبَا سَلاَّمٍ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِى مَالِكٍ الأَشْعَرِىِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ الله -صلى الله عليه وسلم- «الطُّهُورُ شَطْرُ الإِيمَانِ».

''Čistoća je pola imana.“[28]

Znači polovina namaza, a sam namaz ne može da bude upotpunjen bez čistoće.

Također, bilježi imam Tirmizi i Muhammed Ibn Nasr u hadisu od Bišra Ibn Mufadala a on od Džeririja od Abdullah Ibn Šekika El-Ukajlija da je rekao:

„Nije niti jedan od ashaba Allahova Poslanika sallallahu alejhi ve sellem ništa smatrao (gledao) od dijela ukoliko se ostave KUFROM osim ostavljanja NAMAZA.“

Ove riječi je potvrdio i idžma'u (konsenzusu) se pridružio također od Tabina Ejub Ibn Ebi Temime Es-Sihtijani, kao što to prenosi  Muhammed Ibn Nasr El-Mervezi u hadisu Hamad Ibn Zejda od Ejub Ibn Temime Es-Sihtijani da je rekao:

„Ostavljanje namaza je kufr i oko toga nema razilaska.“   

I nije mi poznat niti jedan tekst (govor) od ashaba a niti od tabina da su oni gledali drugačije na ostavljača namaza osim da je on KAFIR, osim onoga što se prenosi od Ibn Šihaba Ez-Zuhrija, a on je prvi koji je ukazao na drugačiji stav gore spomenutom kao što to bilježi od njega Muhammed  Ibn Nasr El-Mervezi u hadisu od AbdelAziza Ibn Abdellaha El-Uvejsija, a on od Ibrahima od Ibn Šihaba da je on bio upitan o čovjeku koji ostavlja NAMAZ?  Pa je rekao:

„Ako je razlog njegova ostavljanja namaza to što je prešao na drugu vjeru (postao murted) on se UBIJA, a ako je pak razlog tome što je on grešnik biva udaren jednim jakim (odgojnim) udarcem i zatvara se.“

U ovom slučaju on ne gleda kafirom ostavljača namaza, a najvjerojatnije on je pod ovim iskazom mislio na ostavljača jednog namaza, a ko ostavi namaz jedan tako da on izađe iz svoga vremena – ovo pitanje je ustvari ono oko čega se razišla ulema! No, što se tiče ostavljanja namaza potpuno ja ne znam nikoga na osnovu Kur'ana i sunneta Allahova Poslanika sallallahu alejhi ve sellem a niti po govoru ashaba i tabina da su se oni razilazili po tom pitanju, nego je razilazak po ovom pitanju nastao nakon ovih prvi generacija!

I ovo je ono, na čemu je konsenzus ashaba radijjallahu anhum, kao što je rekao imam Ahmed, rahimehullahu:

„Konsenzus (El-Idžma') je konsenzus ashaba, a oni poslje nih ih samo slijede.“

Što se tiče selefa (ispravnih prethodnika) samo je mala količina njih reklo da ostavljač namaza nije KAFIR od njih je: Muhammed Ibn Šihab Ez-Zuhri i Hammad Ibn Zejd. A poslije njih je grupa: Ibn Rušd El-Hafid, Ibn Hibban, Et-Tahavi, Ibn Kudame, Ibn Abdu-l-Berr, Ibn Abdu-l-Hadi, Ebu Zura El-Iraki i Es-Sehavi.

Kada su u pitanju imami ovoga ummeta, kod njih je bilo poznato da onaj ko ostavi prvi i drugi rukn ISLAMA (šehadet i namaz) on je počinio KUFR dok ukoliko bi ostavio nešto drugo od ruknova mimo spomenuti ne bi time izašao iz ISLAMA.

Kazala je neka ulema, a to se prenosi od Hasana, te također od Nafia, Hekema, Ibn Habiba kao i od Ishaka Ibn Rahavje a što je ustvari stav i govor imama Ahmeda, da onaj ko ostavi nešto od Ruknova Islama pa makar to bilo Zekat ili Post ili Hadždž – NAMJERNO ili IZ LIJENOSTI ili IZ NEMARA ili pak NEGIRAJUĆI TO KAO OBAVEZU (PROPIS) pa takav je KAFIR, a džumhur (većina) učenjaka je na stavu da nije kafir. Stav da onaj ko ostavi nešto od ruknova islama da je on time kafir je poznata teza i poznat stav kod imama ovoga ummeta (selefa). No, međutim TEKFIR takvog pojedinca a na što upućuju svi spomenuti dokazi odnosi se na prvi i drugi rukn ISLAMA, i ne može da se uzme dokaz za nešto drugo mimo ova dva rukna!!!

Nakon ova dva rukna, najjači dokazi koji upućuju na kufr onoga ko ga ostavi jesu oni koji govore o Hadždžu, kao što kaže Allah Uzvišeni:

 „Hodočastiti Hram dužan je, Allaha radi, svaki onaj koji je u mogućnosti; a onaj koji neće da vjeruje - pa, zaista, Allah nije ovisan ni o kome.“

A također, ono što se prenosi od Omera, radijjallahu anhu, da je rekao:

„Ko bude u mogućnosti da obavi Hadždž pa ga ne obavi, pa za njega je isto umro kao Jevrej ili Kršćanin - nema razlike.“[29]

Također se prenosi od imama ummeta da su tekfirili svakoga onoga koji je ostavio namaz NAMJERNO, a od njih su: Ishak Ibn Rahavej i Muhammed Ibn Nasr El-Mervezi.

A sam Ishak Ibn Rahavej, rahimehullahu, je smatrao da onaj ko ne TEFKIRI OSTAVLJAČA NAMAZA, on pri sebi ima osobine MURDŽIJE.

I na osnovu ovoga vidimo mnogo popuštanje od potonji generacija po ovom pitanju, dakle pitanju KUFRA OSTAVLJAČA NAMAZA, i ako na to upućuju dokazi od Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem.

أقوال الأمة الأربع في تارك الصلاة

STAV ČETVERICE IMAMA O OSTAVLJAČU NAMAZA

Što se tiče imama mezheba: Ebu Hanife, Šafije, Malika i Ahmeda, rahimehullahu džemian, njihov stav po pitanju OSTAVLJAČA NAMAZA je različit:

الإمام أحمد بن حنبل

( 780 ـ 855 م)

IMAM AHMED IBN HANBEL, RAHIMEHULLAHU

Poznat stav od imama Ahmeda, rahimehullahu, po pitanju OSTAVLJAČA NAMAZA jeste da je on TEKFIRIO takvu osobu, i smatrao je KAFIROM. To prenose mnogi njegovi drugovi (učenici) pa čak i obični ljudi. To se također prenosi od Ibn Hani, Hilal, Hanbel Ibn Ishak, Ismail Eš-Šalendži, Hasan Ibn Abdullah El-Iskafi, Ebu Bekr El-Mervezi, El-Mejmuni, Ebu Davud, Ahmed Ibn Ahmed El-Husejn Ibn Hasan i njegov sin Abdullah, Ebu Talib El-Istahri u dijelu o imamu Ahmedu, kao što to spominje Ibn Ebi Ja'la El-Kadi u knjizi „Tabekatu Hanabile“.

Nije mi poznat stav od imam Ahmeda, rahimehullahu, drugačiji osim da je tekfirio ostavljača namaza,  osim onoga što pojedini njegovi sljedbenici razumiju u predaji od Ibn Saliha kada je bio upitan o POVEĆANJU i SMANJENJU IMANA gdje je upitao:

„Kako se povećava i smanjuje IMAN? Pa je rekao: Kao što je ostavljanje namaza, ili zekata ili pak hadždža ili uopćeno ostavljanje FARZOVA.“

Pa je rečeno: U ovome je dokaz da navodno imam Ahmed smatra da onaj ko ostavi namaz, on time gubi dio imana no, ne gubi iman (vjeru) potpuno – u ovom stavu odnosno tvrdnji je slabost iz nekoliko razloga:

1. Stav imama Ahmeda, rahimehullahu, odnosno njegove riječi o smanjenju imana ostavivši namaz JEDAN tako da prođe njegovo vrijeme, a što je i stav mezheba ne znači da je on takvu osobu smatrao KAFIROM. On ne kaže da je KAFIR ona osoba koja je iz spomenutog slučaja ostavila namaz, zato je on sam, imam Ahmed u svome Musnedu spomenuo hadis od Katade od Nasra da je rekao:

"Došao je čovjek Allahovu Poslaniku, sallallahu alejhi ve sellem, pa je htjeo da dadne prisegu da neće klanjati osim dva namaza, pa je  Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, prihvatio njegovu prisegu."

A poznato je kod drugova imama Ahmeda, rahimehullahu, da ono što je on spomenuo u Musnedu od hadisa a nije rekao drugačije tome ili pak da on sam ima po određenoj mes'eli (pitanju) dva stava pa ovaj hadis koji je zabilježen dođe kao potvrda tome. Prenesen je suprotan stav ovoj mes'eli Ibn Muflih u knjizi „Adabu Šerija“ gdje je rekao:

 „Ono što je Ahmed, rahimehullahu, zabilježio u Musnedu nije suprotno njegovom stavu, pa da li se to smatra njegovim Mezhebom ili ne? Ima razilaženje po ovom pitanju između sami njegovi sljedbenika, ipak ono što je vanjština jeste da su oni saglasni sa imamom.“

A ovo se isto bilježi kod imama Malika rahimehullahu u knjizi „El-Muveta“

Na osnovu rečenoga Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, je dao dozvolu čovjeku da klanja samo dva namaza je slabije od da on ostaje na kufru – a na osnovu svega rečenoga jeste da onaj ko ostavi namaz ili dva namaza u toku noći i dana tako da izađe njihovo vrijeme time on ne postaje KAFIR.  

Ispravnim putem je preneseno da je Selef smatrao da onaj ko ostavi namaz kako je gore rečeno biva KAFIROM, a ovo je stav Hasana El-Basrija, kao što je to prenio Ishak Ibn Rahavej, rahimehullahu, a što je ustavri stav imama Ahmeda, koji je suprotan vanjštini. Ovo je također stav imama Malika i Šafije kao što je to prenio imam Tahavi u dijelu „Muhtesar Ihtilafu El-Ulema.“

2. Većina drugova i učenika imama Ahmeda, rahimehullahu, prenose stav da je on smatrao ostavljača namaza KAFIROM, pa se ne ide putem sumnji nego se uzima UBIJEĐENJE i JASAN STAV.

Kada je u pitanju ono što je preneseno od Ibn Abdullaha, da je Ahmed, rahimehullahu, bio upitan o onome ko ostavi namaz mjesec? Pa je odgovorio: NAKLANJAT ĆE GA! Odgovor na ovo pitanje biva na dva načina:

1. Da ne znači (nije obavezno da se razumije) iz riječi imama Ahmeda, rahimehullahu, da je obavezna da NAKLANJA propušteno, odnosno NE TEKFIRENJE ISTOG, pa Ishak Ibn Rahavej smatra nevjernikom onoga ko ostavi namaz. On smatra također da onaj ko se pokaje biva obavezan da naklanja propušteno, a istog je mišljenja i Abudllah Ibn Mubarek. Pa ukoliko govor njih dvojice nije razumljiv i prihvatljiv sam po hadisu, ta prenosi se od Muhammeda Ibn Nasra u knjizi „Ta'zimu Kadru Es-Salat“  u hadisu od AbdulAziza Ibn Ebi Zura od Ibn El-Mubarek: Da je on bio prisutan pa ga je upitao čovjek o čovjeku koji je ostavio namaz nekoliko dana, pa je upitao: Pa šta je učinio dotični čovjek? Reče: Pokajao se za ono što je bilo pri njemu! Pa je rekao Ibn El-Mubarek: Neka naklanja ono što ga je prošlo (što je ostavio) od namaza. Pa mi je prišao i rekao: O oče Muhmmedov, ovo nije u skladu sa hadisom!
2. Ovaj stav nije potpuno jasan, jer je ovo opća predaja a ostavljanje namaza može da bude ustvari negiranje obaveze istog iz džehla (neznanja) kao što je slučaj da se desi kod žene da joj izađe krv i ona ne spozna ili ne pita razliku između ove dvije vrste krvi, te misli da je to hajz, a to bude ustvari druga vrsta krvi (od bolesti ili slično) pa da li je ona obavezna da ponovi te namaze? I na ovo se može da odnosi riječi imam Ahmeda, i svi primjeri koji su slični ovome!

الإمام مالك بن أنس

(93 هـ- 179 هـ)

IMAM MALIK IBN ENES, RAHIMEHULLAHU

Ne pamti niti jedan tekst od njega, kao ni stav o kufru ostavljača namaza, ili stav o tome da on nije kafir. No, od njega se bilježe određene priče, sve osim ubistva ostavljača namaza kao što to bilježi od njega Ibn Abu-l-Berr u dijelu „Et-Temhid“ i od Ibn Kasima, također od Malika u knjizi „El-Bejanu Ve Et-Tahsil“. Poznati stav njegov kod njegovi učenika OSTAVLJAČ namaza nije KAFIR i ovo je ono što prenose od njega mnoštvo učenika pa i više. Slično ovome bilježe od njega Ibn Rušd i Ibn Abu-l-Berr.  Prenio je Ibn Rušd u knjizi „Hašijetu El-Medune“ od Malika: kufr ostavljača namaza, te kao da je rekao stav imama Ahmeda, rahimehullahu, da onaj ko ostavi jedan ili dva namaza on time ne biva kafir sa dokazom hadisa od Nasra, kao što smo prethodno o tome govorili. Šejh Eš-Šenkiti, rahimehullahu, je odbacio sve predaje i slabim ih ocijenio koje govore da je imam Malik, rahimehullahu, tekfirio ostavljača namaza.

Prenio je imam Tahavi, rahimehullahu od Malika kao što se nalazi u „El-Muhtesar“  da je on smatrao murtedom (otpadnikom) onoga ko ostavi namaz da izađe iz svoga vremena sve dok ga ne naklanja, a također prenose učenjaci fikha malikiskog mezheba, ispravnije i bolje stavove od drugi, jer oni su ti koji najbolje poznaju dokaze mezheba.

محمد بن إدريس الشافعي الإمام

(150 هـ - 204 هـ)

IMAM MUHAMED IBN IDRIS EŠ-ŠAFI,RAHIMHULLAHU

Nije mi poznat niti jedan direktan tekst od imama Šafije, rahimehullahu, da je on drugačije gledao na ostavljača namaza osim da je on KAFIR, i ako su njegovi učenici odnosno drugovi prenijeli određeni broj stavova o ne Tekfiru ostavljača namaza, kao što to bilježe neki od njegovi sljedbenika od koji su: Es-Sabuni u „Aqidetu Es-Selef“ i imam Nevevi u dijelu „El-Medžmu“ kao i drugi. Prenosi nekoliko imama od imam Šafije, rahimehullahu, da je on gledao (smatrao) KAFIROM ostavljača namaza kao što to bilježi imam Tahavi, rahimehullahu, u „Mušeklu El-Asar“ i „Muhtesar Ihtilafu El-Ulema“ pa čak se prenosi da je on, imam Šafija, rahimehullahu, smatrao KAFIROM onoga ko ostavi namaz tako da on izađe iz svoga vremena. Također, sam imam Šafija je ukazao na ne tekfir ostavljača namaza i to u općenitom stavu kao što je došlo u knjizi „El-Umm“ gdje je rekao:

„Kada bi čovjek ostavio namaz tako da izađe iz svoga vremena, ta on se sam izložio (stavio) u ružnu i nezahvalnu poziciju, osim ako mu Allah oprosti.“

Znači: On se nalazi u Allahovim rukama tj. Njegovoj volji, a u toj poziciji ne bude niko osim MUSLIMAN RASIPNIK (nemarnik). Tako da nema niko pravo da porekne općenito tekfir i stav imama Šafije spram ostavljača namaza. A vjerojatno, ovdje se misli na jedan namaz koji izađe iz svoga vremena kao što je to slučaj sa vanjštinom mezheba imama Ahmeda. Pa kaže: „Ukoliko čovjek ostavi namaz da izađe iz svoga vremena...“ i vjerojatno je ovo njego zadnji stav osim onoga koji je rekao imam Tahavi, rahimehullahu, ili pak ono što je prenio Tahavi odnosi se za neobaveznost naklanjavanje namaza. Dok u riječima od imama Šafije, rahimehullahu, koji spominje izlazak namaza iz njegovog vremena ustvari je dokaz da se misli na jedan namaz, jer u protivnom ne bi bilo koristi od spominjanja namaza ukoliko se on potpuno ostavi (dakle svi namazi).

الإمام أبو حنيفة النعمان

(80 هـ -150 هـ)

IMAM EBU HANIFE, RAHIMEHULLAHU

Poznat i raširen stav imama Ebu Hanife, rahimehullahu, po pitanju OSTAVLJAČA NAMAZA jeste da on nije smatrao da je on KAFIR, a što je od njega prenijelo mnoštvo njegovi učenika i drugova od njih je: Imam Tahavi u knjizi „El-Mušekil“ a također i u „Muhtesar Ihtilafu El-Ulema'“ a na čemu su bili i njegovi šejhovi kao što je Hammad Ibn Ebi Sulejman i drugi. Spomenuo je Es-Sebki u dijelu „Tabekatu Eš-Šafije“  raspravu između imama Ahmeda i imama Šafije, rahimehullahuma, po pitanju ostavljača namaza:

Rekao je Šafija imamu Ahmedu: O Ahmede , da li ti kažeš da je on KAFIR?

Kaže Ahmed: Da

Pa reče Šafija: Ukoliko biva KAFIROM, pa kako će da (čime) postane MUSLIMAN?

Reče Ahmed: Reći će „LA ILAHE ILLALLAH MUHAMMEDUN RESULULLAH“.

Reče Šafija: Pa taj čovjek nije ni napustio te riječi (on i dalje izgovara to).

Reče Ahmed: Postat će musliman tako što će klanjati!

Reče Šafija: Namaz kafira nije ispravan, i ne možemo njemu na osnovu namaza da potvrdimo ISLAM.

Pa je ušutio imam Ahmed!!!

Ova priča nema osnova, jer nije došla ispravnim putem i ovu priču je spomenuo Es-Sebki, al sa nesigurnim (neispravnim) dokazima koji nisu prikladni da se prenose i da se pripisuju ovoj dvojici imama,velikana ovoga ummeta.

Sve ovo rečeno, a i mnogo toga što je nemoguće da se spomene ukazuje da se ostavljanje namaza ne dešava samo jednim stanjem, a dovoljno je što smo kazali riječi Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, kao i mnoge predaje od imama i vođa ovoga ummeta od selefa i halefa (potonji generacija).