Propisano je da išareti prstom tokom prvog i zadnjeg tešehuda shodno hadisu Abdullah Ibn Omera kojeg bilježi imam Muslim u svome Sahihu[1] da je rekao:

 „Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, bi imao običaj kada sjedi (na tešehudu) tokom namaza da stavi svoju desnu šaku na desno stegno i da prste spoji dok bi kažiprstom pokazao (išaretio) te bi stavio svoju lijevu šaku na lijevo stegno.“

Ono što se prenosi od Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, da bi činio svojim prstom je:

• Ispružio bi kaži prst
• Ispružio kaži prst i pomicao ga
• Ispružio ga bez pomicanja (micanja bilo kruženje ili udaranje)
• Savijo bi kaži prst
• I svojim prstima bi uzeo pravac kible

Ono što je ispravno od Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, jeste da bi on podigao kažiprst i pokazivao njime, kada je u pitanju micanje kažiprstom to je mezheb imama Malika, rahimehumullahu, i jedna predaja od imama Ahmeda i nije preneseno od Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, jer se u ovoj predaji izdvojio Zaid Ibn Kudame od Asima Ibn Keliba od njegova oca od Vaila Ibn Hudžra a na ovu slabost ukazao je i Ebu Bekr Ibn Arebi i drugi dok je ispravan hadis koji bilježe Ibn Huzejme i Ibn Hiban kao i drugi. Dok ono što je vanjština onoga što prenosi Ibn Huzejme, rahimehumullahu, i na čemu je on bio jeste da je to slab hadis dok drugi pak kažu da je sahih, a što je oprečno njegovoj vanjštini.

Bilježi AbduRezzak[2] i Ibn Ebi Šejbe i Bejheki od Sevrija od Ebu Ishaka Es-Sebia od Erbeda Et-Temimija, rahimehumullahu, da je rekao:

„Bio je upitan Ibn Abbas, radijjallahu anhu, o čovjeku koji pomiče prst tokom namaza pa je rekao: To je IHLAS.“

Dok za nepomicanje prsta također ima slabost u toj predaji.

Također ispravno je (pouzdano) da se diže prst i da se išareti njime dok pomicanje spada sa njega, onaj ko bude pokazao i pomicao prst bez da time čini teabud (obožavanje) nema smetnje za njega niti sporne stvari pa kada bi time i činio teabud zbog popravljanja dokaza jer je to ono što slijedi, pa i kada ne bi smatrao ispravnim pomicanje a to činio samo zato kako bi prstom činio išaret. Pomicanje (pomjeranje) je malo pomjeranje i njime se ne kori onaj koji ne smatra tu stvar ispravnom.

Savijanje prsta odnosno da se to čini tokom tešehuda došlo je u hadisu od Malika Ibn Numejra od njegova oca i on se izdvojio u ovoj predaji a sam nije poznat.[3]

A kada je u pitanju okretanje prstiju prema Kibli to se prenosi od Abdullah Ibn Omera, radijjallahu anhu:

„Da je on vidio čovjeka kako pomiče kamenčiće rukom tokom namaza, pa kada je završio namaz rekao mu je Abdullah Ibn Omer, radijjallahu anhu: Ne pomiči ništa (kamenčiće) dok si u namazu jer je to od Šejtana, nego ti čini kao što je činio Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, on bi stavio svoju desnu ruku na desno stegno te bi svojim kažiprstom prstom činio išaret a svoj pogled ne bi skidao sa njega. Zatim je rekao ovako sam vidio Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, da čini.“[4]

Kada je u pitanju pomicanje kažiprsta, od onih koji kažu da se pomiče razišla se ulema fikha o vremenu kada se to čini, tako da Hanefije kažu da se prst podiže kada se izgovara Šehadet (negacija da nema drugoga Božanstva) odnosno kod riječi: NEMA a da se prst spusti kada se izgovara jednoća Allahova.

Malikije su stava da se prst pomjera lijevo i desno sve dok čovjek ne završi namaz.

Šafiije su stava da se prst diže kod izgovora riječi ILLELLAH (osim Allaha).

No, kada su u pitanju Hanabile oni kažu da se prst podiže pri svakom spomenu imena Allaha dželleša'nuhu, no ovo pomicanje prsta nema osnove jer nije preneseno od Allahova Poslanik,a sallallahu alejhi ve sellem. Kada ocjenimo ove predaje da su daif to ne znači da se time želi zanegirati postupak koji se prenosi u njima nego kažemo: Da ovaj teabud, obožavanje (postupak) zahtjeva dokaz i sunnet je da se pkaže samo (išaret) pa ukoliko bi time uzeo pravac kible ili pak pomicao prst lijevo ili desno ili kružio njime pa sve je to obuhvaćeno pod riječju IŠARET ili nešto više od toga. Tako da ima ljudi koji kada čine išaret svoj prst pomiču dok pak drugi kada ga podignu prst on je savijen i ne žele time teabud nego samo žele time išaret i kažemo: sve ovo spada sa njega i nema smetnje da to čovjek čini!

الوارد ذكره في التشهد

PROPISANI ZIKR TOKOM TEŠEHUDA

Tokom zadnjeg tešehuda insan će da uči sve ono što je učio tokom prvog tešehuda kao što smo to pojasnili, a prenosi se od Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve selelm, mnogo Tahijata (dova koje se uče tokom tešehuda) od njih je najpoznatija ona koju prenosi Ibn Mesud radijallahu anhu, i to je po konsenzusu islamski učenjaka najispravni tešehud koji se prenosi od Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem:

حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ قَالَ حَدَّثَنَا الْأَعْمَشُ عَنْ شَقِيقِ بْنِ سَلَمَةَ قَالَ قَالَ عَبْدُ الله كُنَّا إِذَا صَلَّيْنَا خَلْفَ النَّبِيِّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قُلْنَا السَّلَامُ عَلَى جِبْرِيلَ وَمِيكَائِيلَ السَّلَامُ عَلَى فُلَانٍ وَفُلَانٍ فَالْتَفَتَ إِلَيْنَا رَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّلَامُ فَإِذَا صَلَّى أَحَدُكُمْ فَلْيَقُلْ: التَّحِيَّاتُ لِلَّهِ وَالصَّلَوَاتُ وَالطَّيِّبَاتُ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ الله وَبَرَكَاتُهُ السَّلَامُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ الله الصَّالِحِينَ فَإِنَّكُمْ إِذَا قُلْتُمُوهَا أَصَابَتْ كُلَّ عَبْدٍ لِلَّهِ صَالِحٍ فِي السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا الله وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ.

"Ettehijjatu li-l-Lahi ve-s-salevatu ve-t-tajjibatu, esselamu alejke ejjuhe-n-nebijju ve rahmetu-l-Lahi ve berekatuhu, esse-lamu alejna ve ala ibadi-l-Lahi-s-salihin. Ešhedu en la ilahe ille-l-Lahu ve ešhedu enne Muhammeden abduhu ve Rasuluhu."[5]

- Najljepši selami Allahu, blagoslovi i dobrodati; selam tebi, Vjerovjesniče, I Allahova milost i Njegova blagodat; mir nama i dobrim Allahovim robovima. Svjedočim da nema boga osim Allaha i svjedočim da je Muhammed Njegov rob i Njegov Poslanik.

Također došlo je u hadisu od Ibn Abbasa koji je zabilježio imam Muslim[6]

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا لَيْثٌ ح وَحَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ رُمْحِ بْنِ الْمُهَاجِرِ أَخْبَرَنَا اللَّيْثُ عَنْ أَبِى الزُّبَيْرِ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ وَعَنْ طَاوُسٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّهُ قَالَ كَانَ رَسُولُ الله -صلى الله عليه وسلم- يُعَلِّمُنَا التَّشَهُّدَ كَمَا يُعَلِّمُنَا السُّورَةَ مِنَ الْقُرْآنِ فَكَانَ يَقُولُ «التَّحِيَّاتُ الْمُبَارَكَاتُ الصَّلَوَاتُ الطَّيِّبَاتُ لِلَّهِ السَّلاَمُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِىُّ وَرَحْمَةُ الله وَبَرَكَاتُهُ السَّلاَمُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ الله الصَّالِحِينَ أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ».

A također od Ebu Muse El-Ešaria se prenopsi:

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا لَيْثٌ ح وَحَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ رُمْحِ بْنِ الْمُهَاجِرِ أَخْبَرَنَا اللَّيْثُ عَنْ أَبِى الزُّبَيْرِ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ وَعَنْ طَاوُسٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّهُ قَالَ كَانَ رَسُولُ الله -صلى الله عليه وسلم- يُعَلِّمُنَا التَّشَهُّدَ كَمَا يُعَلِّمُنَا السُّورَةَ مِنَ الْقُرْآنِ فَكَانَ يَقُولُ «التَّحِيَّاتُ الْمُبَارَكَاتُ الصَّلَوَاتُ الطَّيِّبَاتُ لِلَّهِ السَّلاَمُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِىُّ وَرَحْمَةُ الله وَبَرَكَاتُهُ السَّلاَمُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ الله الصَّالِحِينَ أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ».

U predaji koji prenosi Ibn Mesud, radijjallahu anhu, tokom tešehuda spomenut je salavat na Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem: „esselamu alejke ejjuhe-n-nebijju ve rahmetu-l-Lahi ve berekatuhu” neki učenjaci su rekli da je lijepo da se nakon smrti Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, da se kaže: “esselamu ala En-nebijji ve rahmetu-l-Lahi ve berekatuhu” a razlog ovome jeste što se prvi selam tokom tešehuda odnosi na Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, za Njegova žiovta dok pak nakon smrti nema to svoj cilj nego treba da se kaže na ovaj drugi spomenuti način.

Prenosi Seid Ibn Mensur predajom od Ebu Ubejde Ibn Abdullaha Ibn Mesuda, rahimehumullahu, od njegova oca:

„Da je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, njega podučio tešehudu, pa je spomenuto tešehud kako se to prenosi u predaji od Ibn Mesuda, radijjallahu anhu. I rekao je Ibn Mesud: Mi smo govorili: „esselamu alejke ejjuhe-n-nebijju ve rahmetu-l-Lahi ve berekatuhu” kada je Allahov Poslanik bio živ, i rekao je: Ovako smo naučili i ovako podučajemo!“

Ata je imao običaj da kaže: ashabi Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, su imali običaj da kažu: „esselamu alejke ejjuhe-n-nebijju ve rahmetu-l-Lahi ve berekatuhu” dok je bio živ, a kada je preslio govorili su: “esselamu ala En-nebijji ve rahmetu-l-Lahi ve berekatuhu” i on kao da prenosi postupak (praksu) ashaba, radijjallahu anhum.

No, stvar oko ovoga je širak i nema smetnje ukoliko bi čovjek izgovarao bilo šta od spomenutoga, jer ashabi radijjallahu anhum su za života Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, putovali i bili daleko od njega i nije im Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, naredio da uče tešehud na drugi način, nego kako je se i učilo. Zato su i riječi Abdullah Ibn Mesuda radijjallahu anhu:

„Ovako nas je podučio Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, i ovako podučajemo.“

Znači mi podučajemo ljude kako je nas podučio Allahov Poslanik,  sallallahu alejhi ve sellem, bez da šta dodajemo a niti da oduzimamo, pa ko bude uradio šta je radio Ibn Mesud, radijjallahu anhu – nema smetnje i to je osnova a također ukoliko bi čovjek radio po onome na čemu je bio Ibn Abbas a što prenosi Ata od skupine ashaba Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, i za ovo također nema smetnje!

Svako onaj ko bude uzeo i učio tokom svoga namaza jedan od tešehuda koji se prenose od: Ibn Abbasa, Ebu Musa El-Ešaria, Omera Ibn Hattaba, Aiše, radijjallahu anha, i drugi – ta sve ovo je u skladu sunneta Mustafe alejhi selam. Ukoliko bi ponekada insan mijenjao učio nekada ovu a nekadu onu dovu tokom tešehuda i to je dozvoljeno a ono što bi insan treba da čini češće i da se toga drži jeste TEŠEHUD IBN MESUDA, radijjallahu anhu!

النهود  إلى الركعة الثالثة

ODLAZAK (VRAĆANJE) NA TREĆI REKAT

Nije mi poznata niti jedna predaja koja govori o uzimanju oslonca i samom oslanjaju tokom odlaska na treći rekat, niti od predaja koje su merfuu a niti bilo koje druge i stvar u ovome je široka. Kada je u pitanju hadis od Ebu Hurejre, radijjallahu anhu, kojeg bilježi imam Tirmizi od Halida Ibn Ilijasa od Saliha roba Teveme od Ebu Hurejre, radijjallahu anhu:

„Da se Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem oslonio na prednji dio stopala.“

Ova predaja je općenita, i bez ove opće forme ovaj hadis je daif jer je u njemu Halid kao prenosioc slab (daif).

No, bilježi se Mevkuf predaja od Ibn Mesuda od Abduramana Ibn Jezida:

„Da je Ibn Mesud, radijjallahu anhu, imao običaj da se oslanja svojim prednjim dijelom stopala na prvom i trećem rekatu i nije sjedao tokom njih.“[7]

Bilježi Bejheki sa ispravnim senedom. Također prenosi Bejheki od Ibn Omera, radijjallahu anhu, nešto slično sa ispravnim senedom, a bilježi se od njega i suprotan stav da se tokom odlaska na treći rekat oslanjao na ruke.

Tako su neki učenjaci rekli da je propisano da se čovjek oslanja svojim rukama prilikom odlaska na svaki rekat sve jedno da li to bilo ustajanje sa sedžde ili sa sjedenja, a to pojašnjaju da je bolje i lakše za kijam (stajanje), o ovome je govorio i spoemnuo Šafi u dijelu „El-Umm“[8] i drugi, a vjerovatno je to razumio iz hadisa Malik Ibn Huvejrisa kada govori o ustajanju sa prvog rekata na drugi, te shodno Kijasu (poređenju) zaključio spomenuto.

الصلاة على النبي صلى الله عليه وسلم في التشهد الأخير

SALAVAT NA POSLANIK SALLALLAHU ALEJHI VE SELLEM TOKOM  ZADNJEG TEŠEHUDA

Salavat na Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, nakon zadnjeg tešehuda je pitanje u kome su se razišli islamski učenjaci, fakihi tako da učenjaci Hanbeliskog mezheba su stava da je to Vadžib a ispravno je da je to sunnet tokom zadnjeg tešehuda a što je ustvari i stav džumhura islamski učenjaka jer nije došla striktna naredba od Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, da se to čini, nego skupina ashaba kada su došli Allahov Poslaniku, sallallahu alejhi ve sellem, i rekli: Poduči nas kako da na tebe donosimo salavat, pa je rekao:

حَدَّثَنَا قَيْسُ بْنُ حَفْصٍ وَمُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ قَالَا حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَاحِدِ بْنُ زِيَادٍ حَدَّثَنَا أَبُو فَرْوَةَ مُسْلِمُ بْنُ سَالِمٍ الْهَمْدَانِيُّ قَالَ حَدَّثَنِي عَبْدُ الله بْنُ عِيسَى سَمِعَ عَبْدَ الرَّحْمَنِ بْنَ أَبِي لَيْلَى قَالَ لَقِيَنِي كَعْبُ بْنُ عُجْرَةَ فَقَالَ أَلَا أُهْدِي لَكَ هَدِيَّةً سَمِعْتُهَا مِنْ النَّبِيِّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقُلْتُ بَلَى فَأَهْدِهَا لِي فَقَالَ سَأَلْنَا رَسُولَ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقُلْنَا يَا رَسُولَ الله كَيْفَ الصَّلَاةُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ فَإِنَّ اللَّهَ قَدْ عَلَّمَنَا كَيْفَ نُسَلِّمُ عَلَيْكُمْ قَالَ: قُولُوا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ اللَّهُمَّ بَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ.

"Allahumme salli'ala Muhammedin ve'ala ali Muhammedin , kema sallejte ala Ibrahime ve'ala ali Ibrahime, inneke hamidun medžid. Allahumme barik'ala Muhammedin ve'ala ali Muhammedin kema barekte'ala Ibrahime ve'ala ali Ibrahime inneke hamidun medžid."[9]

- Allahu moj, smiluj se Muhammedu, alehi selam, i njegovom potomstvu, kao što si se smilovao Ibrahimu, alejhi selam, i njegovom potomstvu. Zaista si Ti Hvaljeni i Vječni. Allahu moj, blagoslovi Muhammeda, alejhi selam, i njegovo potomstvo, kao što si blagoslovio Ibrahima, alejhi selam i njegovo potomstvo. Doista si Ti Hvaljen i Vječan.

Dok u drugoj predaji od imama Muslima, rahimehumullahu, stoji u hadisu od Ebu Humjeda Es-Sadija, radijjalahu anhu, da je rekao:

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الله بْنِ نُمَيْرٍ حَدَّثَنَا رَوْحٌ وَعَبْدُ الله بْنُ نَافِعٍ ح وَحَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ - وَاللَّفْظُ لَهُ - قَالَ أَخْبَرَنَا رَوْحٌ عَنْ مَالِكِ بْنِ أَنَسٍ عَنْ عَبْدِ الله بْنِ أَبِى بَكْرٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سُلَيْمٍ أَخْبَرَنِى أَبُو حُمَيْدٍ السَّاعِدِىُّ أَنَّهُمْ قَالُوا يَا رَسُولَ الله كَيْفَ نُصَلِّى عَلَيْكَ قَالَ «قُولُوا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى أَزْوَاجِهِ وَذُرِّيَّتِهِ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ وَبَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى أَزْوَاجِهِ وَذُرِّيَّتِهِ كَمَا بَارَكْتَ عَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ».

Rekli su ashabi Allahovom Poslaniku, sallallahu alejhi ve sellem, kako da na tebe donosimo salavate, pa je rekao:

"Allahumme salli'ala Muhammedin ve'ala ezvadžihi ve zurijjetihi , kema sallejte ala Ibrahime ve'ala ali Ibrahime, inneke hamidun medžid. Allahumme barik'ala Muhammedin ve'ala ezvadžihi ve zurijjetihi kema barekte'ala Ibrahime ve'ala ali Ibrahime inneke hamidun medžid."[10]

- Allahu moj, smiluj se Muhammedu, alehi selam, i njegovim ženama I potomstvu, kao što si se smilovao Ibrahimu, alejhi selam, i njegovom potomstvu. Zaista si Ti Hvaljeni i Vječni. Allahu moj, blagoslovi Muhammeda, alejhi selam, i njegove žene i potomstvo, kao što si blagoslovio Ibrahima, alejhi selam i njegovo potomstvo. Doista si Ti Hvaljen i Vječan.

Dakle Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, su pitali ashaba kako da na njega donose salivate? Znači nije bilo propisano to prije nego su pitali i nij emi poznat niti jedan od ashaba Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, da je čino i donosio salavat na Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, prije nego se ovo desilo da su oni pitali.

Pravilo je kad aneka naredba dodje nakon pitanja – to upućuje na pohvalnost toga dijela (Mustehab) a ne znači da je to vadžib osim ono na što ušućuju drugi dokazi ili se razumije iz konteksta da se pohvalno (lijepo) dijelo diže na stešen vadžiba. A to nije slučaj sa ovim primjerom. Pa ukoliko bi učio odnosno donosio slavat na Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, na bilo koji gore spomenuti način pa to je ispravno i pouzdano.

الدعاء بعد التشهد

DOVA NAKON TEŠEHUDA

Kada čovjek završi tešehud njemu je propisano da uči dovu (jer je to mjesto na kome se čine dove) i da se utječe Allahu od onoga od čega se je utjecao Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, kao što se to navodi u vjerodostojnoj zbirci hadisa od imama Muslima[11] od Ebu Hurejre, radijjallahu anhu, da je rekao: Rekao je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem:

وَحَدَّثَنَا نَصْرُ بْنُ عَلِىٍّ الْجَهْضَمِىُّ وَابْنُ نُمَيْرٍ وَأَبُو كُرَيْبٍ وَزُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ جَمِيعًا عَنْ وَكِيعٍ - قَالَ أَبُو كُرَيْبٍ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ - حَدَّثَنَا الأَوْزَاعِىُّ عَنْ حَسَّانَ بْنِ عَطِيَّةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِى عَائِشَةَ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ وَعَنْ يَحْيَى بْنِ أَبِى كَثِيرٍ عَنْ أَبِى سَلَمَةَ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ الله -صلى الله عليه وسلم- «إِذَا تَشَهَّدَ أَحَدُكُمْ فَلْيَسْتَعِذْ بِالله مِنْ أَرْبَعٍ يَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ جَهَنَّمَ وَمِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَمِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ وَمِنْ شَرِّ فِتْنَةِ الْمَسِيحِ الدَّجَّالِ».

"Allahumme inni e'uzu bike min'azabi-l-kabri ve min'azabi džehenneme ve min fitneti-l-mahja ve-l-memati ve min šerri fitneti-l-mesihi-d-dedžali"[12]

- Allahu, prizivam Te da me sačuvaš od kaburske kazne i od kazne Džehennema, od ovosvjetskih onosvjetskih kušnji, te od kušnji Mesiha Dedžala.

I ovo je dova koja ima najjače utemeljenje prije selama i učenjak Tavus, rahimehumullahu, je svome sinu naredio da ponovi namaz jer nije tražio utočište od četvro a što upućuje da on je ovu dovu i ovaj postupak smatrao vadžibom i takožer gledao je na pokvarenost namaza onoga ko ostavi ovu dovu, a na ovome stavu je bio i Ibn Hazm, rahimehumullahu, a kao što rekosmo sva islamska ulema je stava da je ova dova MUSTEHAB.

التسليم وأحكامه

PREDAJA SELAMA I NJEGOV PROPIS

Dva su selama, nakon što prvi preda na desnu stranu on je time završio namaz po konsenzusu islamski učenjaka i ovaj prvi selam je FARZ dok je pak drugi (onaj što se predaje na lijevu stranu) SUNET također po konsenzusu islamski učenjaka, ovaj konsenzus bilježi Ibn Abdul Berr u dijelu „Temhid“ i „El-Istizkar“[13] i Tahavi u dijelu „Šerhu Meani El-Asar“[14] i Kutrubi u Tefsiru[15] kod riječi Allaha Uzvišenoga:

 „I ruku činite (molitvu obavljajte) sa onima koji ruku' čine.“

Kaže nisu se razišli oni koji su kazali od učenjaka da je Teslim (predaja selama) vadžib, a također da to nije vadžib da drugi selam nije farz osim onoga što se prenosi od Hasana Ibn Hajja da je on smatrao predaju selama na lijevu stranu također VADŽIBOM.

Bilježi Tahavi u dijelu „Šerh Meani Asar“ da je rekao: „Nema niti jednog od učenjaka koji su rekli da su oba Selama farz osim što se prenosi od Hasan Ibn Saliha.“

Takožer da su svi učenjaci stava da je predaja selam na desnu stranu farz bilježi i Ibn Redžeb u komentaru na sahih Buhari.

Istina da nije preneseno od Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, da je on predao selam samo na desnu stranu, on je alejhi selam uvijek predavao selam na obje strane (desnu i lijevu). Prenosi se od ashaba Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, da su oni predavali samo selam na jednu stranu a što upućuje na olakšicu kao što to bilježi AbduRezzak[16] od Nafie od Ibn Omera, radijjallahu anhu:

„Da je on samo predavao jedan selam (na jednu stranu).“ I ovo je SAHIH.

Također prenosi se od Ajiše, radijjallahu, a što bilježi Ibn Ebi Šejbe[17] od Kasima od Ajiše, radijjallahu anha:

„Da je ona predala samo jedan selam a pri tome njena glava nije bila daleko od lica (nije puno je zakretala).

A ovo se prenosi također od Alije, od Enesa i Seleme Ibn El-Ekvea.

Spomenuo je Ibn Kajjim, rahimehumullahu, u dijelu „Ialamu El-Mukiin“[18] ovu mes'elu i slabom učinio svaku predaju koja govori da je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, činio teslim na samo jednu stranu i pojasnio da se predaje selam na obe strane odnosno da je to Farz, no također u njegovoj konačnoj presudi da je to farz ima slabost i nije mi poznata niti jedna predaja od ashaba a niti tabina da su oni tako gledali nego su čak suprotno tome postupali.

Kada je u pitanju dodatak koji neki izgovaraju „VE BEREKATUHU“ nema osnove za ovo, došla je jedna predaja kod Ebu Davuda[19] i čini se kao da je jedna od njegovi predaja no ispravno je da to nije u osnovnoj predaji pa i kada bi bila u glavnoj predaji ona je ŠAZ.

Ukoliko bi pri izgovoru selama  rekao samo: „Es Selamu Alejkum“ a ne kaže „Ve Rahmetullahi“ – on je time upotpunio svoj namaz, no preče je da izgovori potpuno: „Es Selamu Alejkum Ve Rahmetullahi“.

Od sunneta je da upotpuni ovaj izraz i da kaže: „Es Selamu Alejkum Ve Rahmetullahi“ a  skraćenje ovoga izraza na: „Es Selamu Alejkum“ nije od sunneta. Ono što prenosi Nesai i Ahmed od Muhammed Ibn Jahje Ibn Hibbana od njegove majke od Ibn Omera, radijjallahu anhu, da je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao predajući selam na desnoj strani: „Es Selamu Alejkum Ve Rahmetullahi“ dok bi na lijevoj strani rekao: „Es Selamu Alejkum“.[20]

Ovo je ono što je prenio i uzeo Ibn Omer i ako nema hadis koji je jasan i vjerodostojan da upućuje na ovo, tj. predaje selama na ovaj način, dok je Nesai i Tahavi[21] upotpunjavali svoj selam na obe strane.

Od sunneta je da se okrene na desnu stranu tako da vidi ko mu je na desnoj strani iza njega, a također i na lijevoj strani da vidi koje iza njega na osnovu prakse Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem.

Završetak (kraj) namaza ne bude osim nakon što se preda selam kod svi islamski učenjaka (džumhura) i nije dozvoljeno (halal) klanjaču nikakvo dijelo sve dok ne preda selam na osnovu općeniti riječi Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem: „Tahliluha Teslim“ (njegov završetak je selam, predaja selama) a ovo je suprotno onome na čemu su Hanefije a što je i stav Ibrahima En-Nahija i Hammad Ibn Sulejmana a to se prenosi i od Ata' da su oni govorili: Insan će da završi svoj namaz nakon zadnjeg tešehuda  i neće da predaje selam. Upitan je Ibrahim En-Nahijj: „Čovjek bi nakon proučenoga tešehuda otišao (napusti namaz) prije nego imam preda selam? Pa je odgovorio: Ništa nije obavezan (namaz mu je ispravan).

Na osnovu stava Ebu Hanife, rahimehumullahu, i njegovi učenika proizilazi mnogo pitanja i nesuglasica: onaj ko bude učinio neki postupak koji bi mu pokvario namaz  prije same predaje selama a nakon proučena zadnjeg  tešehuda (kao onaj ko učini nešto što prekida abdest) ili pak okrene se od kible ili općenito uradi nešto od stvari koej kvare namaz (jelo, piće, priča) – NJEGOV NAMAZ JE ISPRAVAN PO ŠKOLI  EHLU REJJA (mišljenja) a ovo je ustvari ODBAČENI STAV (merdžuh) kod islamski učenjaka i on je oprečan sunnetu i postupku ashaba, radijjallahu anhu, kao i tabina. ISPRAVNO je da neće otići dok ne preda SELAM na osnovu riječi Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem:

"وتحليلها التسليم."

„TAHLILUHA ET-TESLIM“

Njegov završetak je teslim (predaja selama), dakle nije mu dozvoljeno ništa da čini sve dok ne preda selam, a ALLAH NAJBOLJE ZNA!!!

Neka je svaka hvala Allahu, subhanehu ve te'ala, s čijom blagodati završavaju se sva dobra djela! Neka je salavat i selam na Njegovog roba i poslanika Muhammeda, sallallahu alejhi ve sellem, na njegovu porodicu, supruge, potomke, sve ashabe i sve koji ih slijede u dobru do Sudnjega dana. Molim Te, Uzvišeni Allahu, da ovaj trud učiniš iskrenim radi Tvoga Plemenitog lica i da njime okoristiš Svoje robove. Slavljen neka si Ti, Gospodaru moj, i hvaljen. Nema istinskog boga osim Tebe.

Od Tebe oprosta tražim i Tebi se kajem.